Plan restrukturyzacji firmy, która straciła zdolność do regulowania bieżących zobowiązań to nie tylko redukcja zadłużenia i urealnienie harmonogramu spłat. Plan restrukturyzacji powinien również uwzględnić optymalizację licznych obszarów działalności podmiotu.

Restrukturyzacja zadłużenia

Restrukturyzacja zadłużenia to niewątpliwie najistotniejszy obszar aktywności, który podlega uwadze w ramach realizacji planu restrukturyzacji. Powodzenie restrukturyzacji zobowiązań w znacznym stopniu zależy od intencji wierzycieli, dlatego wymaga szczegółowej analizy poszczególnych grup wierzycieli i ich interesów. Redukcja albo karencja w spłacie oraz ustanowienie nowego harmonogramu spłat wymaga zgody wierzycieli w tzw. układzie, bez względu jaką formę prawną on przybierze[1]. Różne grupy wierzycieli, jak jednostki publiczne (np. Urząd Skarbowy, ZUS), dostawcy towarów i usług, czy instytucje finansowe (banki, leasingodawcy) w zależności od wielkości wierzytelności, posiadanej przewagi nad innymi wierzycielami i własnej oceny skuteczności ewentualnej egzekucji, różnie będą podchodzić do sprawy. Propozycje układowe kierowane do różnych podmiotów powinny być dostosowane nie tylko do możliwości finansowych dłużnika, ale również do struktury wierzycieli, aby zminimalizować ryzyko odrzucenia układu.

Optymalizacja majątku

Przedsiębiorstwo objęte postępowaniem restrukturyzacyjnym ma ograniczone możliwości dysponowania własnym majątkiem, dlatego rozmowy z największymi wierzycielami, warto przeprowadzić zanim formalnie rozpocznie się restrukturyzacja przedsiębiorstwa. Może bowiem okazać się, że w celu sfinansowania spłaty zobowiązań wymagana będzie sprzedaż niektórych składników majątku lub ustanowienie na nich zabezpieczenia.

Nie trzeba z pewnością podkreślać, że każde wolne, niewykorzystane składniki majątku mogą zostać przeznaczone na sprzedaż lub wynajem, w celu finansowania kapitału obrotowego. Dotyczy to w szczególności niewykorzystanych powierzchni nieruchomości.

Warto też zwrócić uwagę na zespoły składników majątkowych. Jeżeli w ramach przedsiębiorstwa funkcjonuje nierentowny, nierokujący obszar działalności, warto rozważyć jego wydzielenie i sprzedaż jako ZCP.

Kapitał obrotowy

Kapitał obrotowy to obszar biznesu, który pozwala sprawnie funkcjonować w ramach podstawowej działalności operacyjnej. Sprawne egzekwowanie należności od odbiorców, atrakcyjne warunki płatności dla dostawców i optymalne zasoby magazynowe, to klucz do szybkiej poprawy efektywności.

Rzadko jest to jednak proste w realizacji. Przedsiębiorstwo w restrukturyzacji zawsze jest na gorszej pozycji względem swoich kontrahentów. Dostawcy w obawie przed utratą swoich należności oczekują często 100% przedpłat, odbiorcy wymuszają długie terminy płatności i niskie ceny, a magazyn bywa przepełniony niesprzedanym asortymentem.

Kapitał obrotowy to niewątpliwie najtrudniejszy obszar zarządzania, który wymaga zastosowania często specyficznych, dostosowanych do określonej sytuacji narzędzi i metod, niezbędnych do jego optymalizacji. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa powinna obejmować przede wszystkim ten obszar działalności.

Restrukturyzacja organizacyjna

Restrukturyzacja organizacyjna wiąże się najczęściej z obszarami działalności generującymi stałe (systematyczne) grupy kosztów. Do najczęściej wykorzystywanych należy:

• Segment zatrudnienia i wynagrodzenia pracowników. Choć nie warto pochopnie podejmować decyzji o redukcji zatrudnienia, bowiem ponowne przywrócenie zdolności wytwórczych zawsze pociąga za sobą dużo większe koszty niż tymczasowe redukcje, to mimo wszystko, w przypadku trwałej utraty części rynku mogą okazać się niezbędne dla zmniejszenia obciążeń firmy. Pracodawcy, własne kłopoty finansowe często traktują jako konieczność pozbycia się najmniej efektywnych członków załogi.
• Wykorzystywana powierzchnia nieruchomości, która nie tylko może zostać ograniczona po redukcji zatrudnienia. Warto poszukać tu obszarów racjonalizacji, które pozwolą na wygenerowanie dodatkowych oszczędności, nawet jeżeli spowodują pewne niedogodności dla zatrudnionych pracowników.

Wygaszenie nierentownej działalności nie musi się wiązać ze zwolnieniem pracowników i sprzedażą pojedynczych składników aktywów. Znacznie bardziej efektywnie można to zorganizować przez wydzielenie i sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Sprzedaż każdego przedsiębiorstwa wymaga jednak odpowiedniego przygotowania.

Przychody i koszty

Wejście przedsiębiorstwa w proces restrukturyzacji nie sprzyja wizerunkowi firmy. Odwracają się od niego odbiorcy w obawie przed nieterminowymi dostawami, podejrzliwe patrzą dostawcy w obawie przed nieterminowymi płatnościami.

Przed utratą kontrahentów uchronić może jednak przejrzysta i systematyczna polityka komunikacyjna i informacyjna. Należy rozmawiać z klientami i informować ich na bieżąco o przebiegu spraw. Tylko wtedy uchronić można biznes przed utratą odbiorców i dostawców.

Wizyty u kooperantów mogą być dobrą okazją do renegocjacji stawek kosztów surowców, materiałów i usług. Nawet jeżeli indywidualnie, poszczególne pozycje nie są istotne, niewielkie redukcje w wielu obszarach mogą przynieść widoczne oszczędności.

Warto zadbać o optymalizację struktury sprzedaży. Jeżeli pewne obszary działalności przynoszą więcej zysków, warto rozważnych przełożenie siły ciężkości na sprzedaż większej ilości tych produktów, zaś pewne ograniczenia dla mniej rentownych obszarów sprzedaży.

Ceny i koszty przedsiębiorstwa to obszar, który bezpośrednio wpływa na jego konkurencyjność, dlatego restrukturyzacja przedsiębiorstwa nie może odbyć się bez rozpoznania i analizy cen i oferty konkurencji. Pomocna zatem może okazać się analiza rynku działalności przedsiębiorstwa, w szczególności analiza konkurencji.

Dodatkowe finansowanie

Trudno jednak realizować plan restrukturyzacji bez dodatkowego finansowania. Choć można próbować realizować poszczególne działania własnymi siłami nie zawsze będzie się to opłacać. Pozyskanie finansowania dla przedsiębiorstwa w restrukturyzacji jest jednak ekstremalnie trudne, a w przypadku finansowania dłużnego dla podmiotu już znacznie zadłużonego, raczej niemożliwe. Warto jednak rozważyć pożyczkę podporządkowaną od właścicieli, pomoc publiczną lub pozyskanie inwestora kapitałowego. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa może także obejmować zmianę struktury finansowania i struktury własnościowej. Plan restrukturyzacji może obejmować w tym zakresie wielowariantowy wachlarz działań.

[1] Ustawa prawo restrukturyzacyjne wyróżnia kilka form prowadzenia restrukturyzacji: postępowanie układowe, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne itp.