Test Prywatnego Inwestora jest zbiorem analiz mających na celu ocenę czy realizowana transakcja (dofinansowanie) podmiotu gospodarczego w oparciu o środki publiczne nie nosi znamiona niedozwolonej pomocy publicznej.
Pomoc publiczna jest działaniem zabronionym na mocy art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Niedozwolona pomoc publiczna to „Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów. Taka pomoc publiczna: jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”.
Inwestycja podmiotu publicznego nie jest niedozwoloną pomocą publiczną, jeżeli można wykazać, że podmiot prywatny, działający na warunkach rynkowych, byłby skłonny podjąć się ocenianej inwestycji na takich samych warunkach. Na to pytanie powinien odpowiedzieć przeprowadzany test prywatnego inwestora. Podobnie, w odniesieniu do finansowania podmiotów gospodarczych w formie dłużnej, opracowany został test prywatnego wierzyciela, którego celem jest ocena czy finansowanie podmiotu (lub ewentualne umorzenia zadłużenia albo wysokość kosztów finansowania) odpowiada działaniom jakie mógł by podjąć inwestor (wierzyciel) prywatny. Także, w przypadku sprzedaży majątku państwa, sporządza się test prywatnego sprzedawcy, by określić czy w normalnych warunkach wolnego rynku i podobnych okolicznościach, warunki na jakich dokonane zostało zbycie aktywów państwowych, odpowiadać może sytuacji racjonalnie działającego inwestora prywatnego.
Test Prywatnego Inwestora, który wskazuje, że nie istnieje w odniesieniu do określonej transakcji niedozwolona pomoc publiczna powinien wykazać brak spełnienia co najmniej jednego z niżej wymienionych warunków:
- Transakcja jest finansowana ze środków publicznych,
- Istnieje potencjalny wpływ na konkurencję rynku wewnętrznego UE – transakcja grozi zakłóceniem lub naruszeniem wymiany handlowej pomiędzy krajami UE,
- Transakcja powoduje faworyzowanie jednego lub określonej grupy podmiotów gospodarczych,
- Pomoc publiczna przyznaje korzyści ekonomiczne podmiotowi gospodarczemu, których ten nie mógł by osiągnąć w normalnych warunkach rynkowych.
Podczas gdy spełnienie warunku pierwszego zwykle jest bezsporne, tzn. z góry wiadomo czy transakcja jest finansowana ze środków publicznych czy nie, o tyle dwa kolejne punkty są czysto hipotetyczne i trudne do obiektywnego osądu, właściwie występują prawie zawsze. W związku z powyższym, większość analiz koncentruje się na punkcie 4, w celu wykazania, że podmiot publiczny dysponujący środkami publicznymi z transakcji, w której uczestniczy, osiąga zadowalającą stopę zwrotu z inwestycji.
Powoduje to konieczność oszacowania wielu wskaźników finansowych liczonych na podstawie prognozowanych wyników, takich jak: wartość bieżąca netto (NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (IRR). Uzasadniona jest w wielu przypadkach wycena przedsiębiorstwa finansowanego, jeżeli transakcja wiąże się z emisją kapitału tego podmiotu, w celu oceny czy objęcie kapitału następuje po wartości rynkowej.